DİNLE- ANLA- ÖĞREN

İnsanların birbirleriyle olan ilişkilerinde, duygu, düşünce, tecrübe ve birikimleri başkalarına aktarma noktasında dil en temel ve en önemli iletişim aracıdır. Soyut düşünceler, kelimeler ve şekillere dönüşerek somutlaşır, duyulan bir ses, okunan bir satır olarak başka zihinlerde hayat bulur. Kişiler ve milletler arasındaki sosyal, kültürel, tarihi bilgi ve birikim ağı bu temel iletişim aracı ekseninde kurulur, sürekli olarak gelişir ve yenilenir. Bu nedenledir ki bir dil bilmek, o dile ait tüm bu alanları kapsayan devasa bir ilim ve bilgi sandığının kilitlerini açan altın anahtardır.

Bir dil bilmenin getirisi çoktur elbet ancak öğrenme süreci de bir o kadar sancılıdır. Planlama, yoğun çalışma, emek ve alın teri ister. Ancak ilgi, istek ve motivasyonun yüksek olması bu süreci zorlu olmaktan çıkaracak ve zevkli kılacaktır.

(Dil öğrenimi ve bununla ilgili zikredeceğimiz hususlar genel olarak tüm diller için geçerli olmakla birlikte biz özellikle Arapça öğrenimini temel alarak bu bilgileri değerlendireceğiz.)

Dil Öğreniminde Temel Beceriler:

Dil öğreniminde 4 temel beceri bulunur: Dinleme, konuşma, okuma ve yazma. Bu temel dil becerileri öğrenim sürecinde birbirlerini tamamlayabilecekleri şekilde dengeli ve bütünsel olarak uygulandığı sürece etkin bir dil sahibi olmak mümkün olacaktır. Neticede dil bir bütündür ve ancak bu şekilde ele alındığı takdirde etkili bir sonuca ulaşılabilir.

Bu dört temel becerinin her biri kendi içinde farklı işleyiş tarzlarına, öğrenim ve uygulama metotlarına sahiptir. Bu nedenle her başlığın özel olarak üzerinde durulması ve incelenmesi gerekir. Biz ise bu 4 beceri arasından “Dinleme” başlığını ele almaya çalışacağız.

Dinleme, iletişim ve öğrenmenin en doğal ve vazgeçilmez yollarından biridir. Ayrıca okuma, yazma ve konuşma becerileriyle sağlam bir bağı vardır ve bu becerileri geliştirmek için de etkili bir hazırlık sürecidir.

Dinleme Çalışmasının Amaçları:

Arapça öğrenme sürecinde yapılan dinleme çalışmaları belirli sonuçlar almamızı sağlar. Dinlemenin amaçları olarak da ifade edebileceğimiz bu maddelerden bazılarını şöyle sıralayabiliriz:

• Arapçaya ait sesleri, ifadeleri ve cümle yapılarını tanımak, tonlama ve vurgulamaların oluşturduğu anlam değişikliklerini fark etmek
• Konuşmanın içeriğindeki genel anlam ve bilgiyi kavramak
• Kelime dağarcığını genişletmek
• Bilinmeyen kelimelerin anlamlarını cümle bağlamına göre kavrama becerisi geliştirmek
• Kelimelerin orijinal telaffuzlarını öğrenmek
• Benzer kelimeleri birbirinden ayırt etme yetisi geliştirmek

Dinleme çalışmaları şüphesiz bu maddeler dışında okuma, konuşma ve yazma becerilerine etkileri açısından da pek çok sonuç elde etmemize katkı sağlayacaktır. Ancak elde edilecek sonuçlar bu süreçte kullanılacak uygulama yöntemleriyle ve dinlemenin gerçekleştirilme şekliyle doğrudan bağlantılıdır.

Daha Etkili Bir Dinleme İçin Püf Noktalar:

Herhangi bir dinleme çalışması yapılmadan önce çalışmanın daha etkili olabilmesi için elzem olan bazı püf noktalarını dikkate almak gerekir:

• Genel Planlama: Yukarıda zikrettiğimiz 4 ana beceriyi dengeli bir şekilde geliştirebilecek bir plan oluşturmak ve bu planı istikrarlı bir şekilde gerçekleştirmek
• Özel Planlama: Dinleme becerisini geliştirmeye yönelik uygulama ve yöntemleri belirlemek ve kişisel bir yol haritası çizmek
• Seviyemizle paralel şekilde dinleme çalışmaları yapmak
• Dinleme öncesinde zihnimizi hazırlamak, dinleme esnasında odaklanmak ve bilinçli bir dinleme yapmak       

Bu hususların dikkate alınması sağlıklı ve etkili bir dinleme için önemlidir ancak ele alınması gereken diğer bir nokta da kullanacağımız uygulama ve yöntemlerdir. Ayrıca dinlemeyi daha etkili hâle getirecek belli ayrıntılara göz atmak da faydalı olacaktır.

Dinleme Çalışması İçin Uygulama Örnekleri:

(Dinleme yaparken ses kayıtları, podcastler, video içerikleri, sesli kitaplar, radyo yayınları vb. çeşitli kaynaklar kullanılabilir.)

5. Birkaç dakikalık bir ses kaydını anlaşılmayan hiçbir kelime kalmayıncaya kadar tekrar tekrar dinleme
5. Dinlediklerimizi sesli şekilde tekrar etme: Bu tekrarlar etkiyi ve kalıcılığı artıracağı gibi konuşma becerisine de katkı sağlar.
5. Dinlediğimiz kaynağı yazılı metniyle birlikte dinleme: Bu uygulama ayırt edemediğimiz kelimeler ve bu kelimelerin telaffuzlarına dair aydınlatıcı olacaktır.
5. Dinlenilen sesi yazılı metne dökme ve kendi dilimize tercüme etme
5. Dinlediğimiz içerik hakkında soru cevap yöntemiyle anladıklarımızı test etme
5. İçeriğe dair özet çıkarma ve bir başkasına anlatma
5. Öğrendiğimiz Arapça gramer konularını Arapça olarak anlatan bir kaynaktan yeniden dinleme: Bu şekilde zaten aşina olduğumuz bir konuyla dinleme çalışması yapmış olur aynı zamanda öğrendiğimiz bilgileri de pekiştirme fırsatı buluruz.

Verimi Artıracak Bazı İpuçları:

5. Dinleme esnasında gerektiğinde sesi yavaşlatarak anlaşılmayan kelime ve telaffuzları çözümlemeye çalışabiliriz. Ancak sonrasında normal hızında yeniden dinlemeyi ihmal etmemek gerekir.
5. Anlaşılmayan kelimeleri not alarak dinlemek kelime dağarcığımızı genişletecektir.
5. Daha fazla duyu organını devreye sokmak dinleme işleminin etkisini ve öğrendiklerimizin kalıcılığını artırır. (Mesela dinlemenin yanı sıra izleyerek kelimelerin telaffuzlarını da inceleyebileceğimiz video ve görsel içeriğin bulunduğu materyaller kullanmak gibi…)
5. Seviyemizi ilerletmeyi amaçladığımız dinleme çalışmalarında tamamen anladığımız ya da hiç anlamadığımız bir konuşmayı dinlemekten kaçınmak gerekir. Çünkü bunun sonucunda öğreneceğimiz şeyler çok yetersiz olacaktır. Bu nedenle genel olarak %70-80 civarı anladığımız bir konuşmayı dinlemek ilerlememize daha fazla katkı sağlar.
5. İlgimizi çeken ve bizi sıkıp bunaltmayacak kaynaklar seçmek verimi daha fazla artıracaktır.
5. Dinlediğimiz kaynaklarda söz kalıplarını, deyimleri ve Arapçaya has olan kullanım şekillerini not almak ve incelemek dili kavramamıza ve inceliklerini keşfetmemize yardımcı olacaktır.
5. Dinlediğimiz kaynaklar hem içerik hem de süre açısından seviyemize uygun olarak seçilmelidir. Başlangıçta daha basit konu ve konuşmalar içeren daha kısa ses/video vb. dinlenirken seviyemiz arttıkça daha yoğun içerikli ve süresi daha uzun kaynaklar üzerinde çalışmak daha istikrarlı ilerlememizi sağlayacaktır.
5. Yaptığımız dinleme çalışmaları neticesinde hangi konularda anlayışımızın yetersiz olduğunu tespit ederek o noktalardaki eksiklerimizi kapatmaya çalışabilir ve o konularda daha çok dinleme yapabiliriz.